I– Tefsîr yolu ile tasarrufda bulunmak: Arabî lisan›nda bir lafzı,başka bir dilde bu lafz›n yerini tutan bir kelime ile değişdirmek veyâ ma’nâs›n› farsça veyâ türkçe olarak söylemekdir. Müteşâbih lafzlar› vârid olduğu şeklde aynen söylemelidir. Çünki arabîde bulunan lafzlara mutâbık olan bir lafz fârisîde bulunmaz. Bulunsa bile istiâre yönünden arab âdeti ile fars âdeti birbirine uymaz. Arabîde birkaç ma’nâya gelen müşterek kelimeler vard›r. Diğer dillerde böyle değildir.
Tefsîr için birinci misâl: İstivâ lafz›d›r. Arablar›n kulland›klar› istivâ lafz›n›n ma’nâs›na tam mutâb›k olan ve bu ma’nây› uyand›ran şumüllü bir kelime farslarda yokdur. Nitekim istivân›n karş›l›ğ› olarak fârisîde (râst beistâd) ifâdesi kullan›l›r. Bu ifâdede iki kelime vard›r. Birinci kelime olan râst,eğri ve bükük tasavvur edilen bir şeydeki diklik ve doğruluğu ifâde eder. Beistâd ise, hareket ve sars›lma tasavvur edilen şeylerdeki sükûn ve sebâtı beyân eder. (Râst beistâd)›n ifâde etdiği, iş’âr ve işâret etdiği ma’nâlar, istivâ lafz›n›n işâret etdiği ma’nâlardan dahâ aç›kd›r. Delâlet ve iş’ârda [bildirmede] farkl› olduklar› için (râst beistâd) kelimesi, (istivâ)nın misli [onun gibisi, benzeri] olamaz. Bir kelimeyi ancak en gizli ve en ince, az birşey de olsa hiçbir yönden muhâlefeti, ya’nî uygunsuzluğu olmayan, tam benzeri ve mürâdifi, ya’nî eş anlamlısı olan bir kelime ile değişdirmek câizdir.
Eser: İlcâm-ül avâm an ilm-il kelâm
Müellif: İmâm-ı Gazâlî
Terceme: Hüseyn Hilmi Işık
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder