Mektûbât-ı Ma'sûmiyye 2.cild, 123. mektûb. Bu mektûb, hakîkatler menba'ı yüksek oğulları Şeyh Ebûl Kasım'a gönderilmiş olup dostların kusûrlarını afv ve dedikodu yapanı dinlemekten men' etmektedir:
Allahu teâlâya hamd olsun! Sevdiği, seçtiği kullarına selâm olsun! Kıymetli mektûbunuz geldi. Bizi çok sevindirdiniz. Huzûr ve safâ hâsıl olduğunu yazıyorsunuz. Ne iyi haber! Fitne ateşi ne kadar söner, bastırılırsa, o kadar iyidir. Dostlarından, sevdiklerinden insanlık icâbı bir kusûr, sevgiye uymıyan, ters düşen bir şey meydana gelirse, bağışlamalı, iyi taraflarını görmelidir.
Mısra':
Mert isen, kötülük yapana, iyilik yap.
Derler ki, bir kimse, bir kimsenin yanında, bir kimsenin bir kötülüğünden bahsetmiş. "Biz, bize iyiliğine bakarız; iyiliği kötülüğünden fazla ise, iyiliklerini alır, kötülüklerini geçeriz. Nitekim Efendi de kölesine böyledir. O hâlde kul kula karşı nasıl olmalıdır!" demiştir. Yazıyorsunuz ki, bazı sâlihler, bazı haberler getirdi. Hüsn-i zan gereği sözlerine inandım. Bu yüzden kalbim ağırlandı. Deriz ki, ilim sâhibinin böyle söylemesi, hayret vericidir. Onların sözlerini hüsn-i zanla kabûl etmişsiniz ve hüsn-i zan etmeğe lâyık olan diğer tarafa hüsn-i zan etmemişsiniz. Dedikodu yapanın sözü kabûl edilmez,red edilir. Kenz-ül hafi kitabında diyor ki:
Halid bin Sinân: "Dedikoduyu kabûl etmek, dedikodudan daha kötüdür". Çünkü dedikodu, delâlet, işâret; kabûl ise, icâzet ve tasdîktir. Bir şeye delâlet eden ile onu kabûllenip, hükmeden bir değildir. O hâlde dedikodu yapanın azâbı, sadece dedikodusudur. Eğer doğru ise ayıblamasında, bir kimsenin gizli bir şeyini ortaya dökmek, hürmetini gidermek, nâmusuyla oynamak vardır. Yalan ise Allahu teâlâya karşı gelmek, yalan ve iftira söz ile şeytana uymak vardır. Sana bir kimse gelip, filân kimse, senin hakkında şöyle şöyle dedi, senin için şöyle şöyle yaptı dese, senin üzerine altı şey vâcib olur:
1- Tasdîk etmemelisin, ya'nî doğruluğuna inanmamalısın. Çünkü nemmâm, ya'nî dedikodu yapanın şâhidliği, İslâmda merdûddur. Allahu teâlâ Hücûrât sûresi altıncı âyetinde:
"Ey îmân edenler, eğer size bir fâsık, bir haber getirirse, onu araştırın, (doğruluğunu anlayıncaya kadar tahkîk edin). Değilse, bilmeyerek bir kavme sataşırsınız da, yaptığınıza pişman olursunuz" buyuruyor.
2- Dedikodu yapanı men ediniz. Çünkü dedikodu yapmak münkerdir. Kötü işdir. Münkerden nehy ise vâcibdir. Allahu teâlâ Âl-i İmrân sûresi yüzonuncu âyetinde:
"Ey Muhammed aleyhisselâmın ümmeti! Siz beşeriyyet içim meydana çıkarılmış en hayırlı bir ümmetsiniz, iyiliği emr eder, fenalıktan alıkorsunuz ve Allaha îmânınızda devâm edersiniz!" buyuruyor.
3- Dedikodu edene, söz taşıyana, getirip götürene, ALLAH için kızmalısın. Çünkü o âsîdir, günâhkârdır, fâsıktır. Günâhkâra buğz ise vâcibdir.
4- Yanında olmıyan din kardeşine, onun sözü ile sû-i zan etmemelisin. Çünkü Müslümana sû-i zan haramdır. Haramdan sakınmak ise vâcibdir.
5- Dedikodu yapanın sözüne bakıp, tecessüs etmemeli, araştırmamalıdır. Çünkü Allahu teâlâ tecessüsü nehy ediyor ve Hücûrat sûresi onikinci âyetinde:
"Ey îmân edenler, zannın birçoğundan sakının, çünkü zannın bir kısmı günâhdır. [Müslümanların ayıb ve kusurlarını] araştırmayın..." buyuruyor.
6- Bu dedikoducunun yaptığını, beğenmediğin şeyi sen yapma. Âlimlerden biri buyurdu: " Bu zamanda günâhtan kurtulmak ve din kardeşleri ile kardeşliğinin devâmını istiyen, kendini hâkim yapsın, hâkimler gibi hükmetsin. Bir kimse hakkında, tek bir kimsenin sözünü kabûl etmeyip, birden çok şâhid olmayınca ve şâhidler âdil olmayınca, bir kimsenin sözünü tasdîk etmesin".
