Sual: Verilmemiş zekâtların devri nasıl yapılır?
CEVAP
Verilmemiş zekâtların devri değil, bizzat zekâtı vermek gerekir. Ama kağıt para ile verilmiştir, yanlışlık yapılmıştır, onun için devir yapılır.
Zekât borcunun devir yoluyla verilmesinde dikkat edilecek hususlar:
1- Zekât verilecek fakir (veya fakirler) dinen fakir olmalıdır.
2- Parayı geri iade edeceği için borcu da olmamalıdır.
3- Önceden anlaşma ve hile olmamalıdır. Dinin hükmü anlatılmalı, nasıl yapılabildiği öğretilmelidir.
Mesela beş senelik zekât borcu olan nasıl yapar?
Bunu tahmini rakamlarla, bir örnekle açıklayalım:
Şahsın, birinci sene iki çeyrek altın, ikinci sene üç çeyrek, üçüncü sene yok, dördüncü sene bir altın, beşinci sene 2 altın borcu olsun. Bunların toplamı olan 4 tam bir çeyrek altın, bir fakire verilir. Fakir, altınları alınca zekât işi tamam olur.
Başka bir örnek verelim:
Şahsın, birinci sene 10 gram, ikinci sene 14 gram, üçüncü sene yok, dördüncü sene 20 gram, beşinci sene 25 gram altın zekât borcu olsun. Bunların toplamı olan 69 gram altın, bir fakire verilir. Fakir, altınları alınca zekât işi tamam olur.
Fakir bir kişi ise:
Diyelim ki elimizde sadece 10 gram altın (mesela bir bilezik) var. Zekât niyetiyle bunu fakire veririz. Fakir bunu bize hediye edebilir veya satabilir. Her iki halde de bu bilezik tekrar bizim olmuş olur. Tekrar bunu zekât niyetiyle fakire veririz. Bu işlemi böyle 7 sefer, (69 gram zekât borcumuz olduğu için) tekrar ederiz. Yedinci seferde altın fakirde kalır. Bizim zekât borcumuz ödenmiş olur. Fakir isterse bunu bize tekrar hediye edebilir veya satabilir. Ama hediye etmeye ve satmaya zorlanamaz. Çünkü mal onundur, kimse karışamaz.
Fakir iki kişi ise:
Yukarıdaki örnekte, fakir bir kişi değil de iki kişi ise, birinci fakire zekât niyetiyle 10 gramlık bileziği verdikten sonra, fakir buna geri hediye eder veya satar. Bileziğe tekrar böyle sahip olduktan sonra bunu ikinci fakire aynı şekilde verir. O da bunu geri hediye eder veya satar. Üçüncü sefer yine birinci fakire aynı şekilde verir. Bunu 69 gram tamam oluncaya kadar aynı şekilde yapar. (Önce birinci fakire sonra ikinci fakire, sonra tekrar birinci fakire ve ikinci fakire diye 69 gram olana kadar devam eder.)
Fakir üç kişi ise:
Yukarıdaki yaptıklarını sırayla birinci fakire, sonra ikinci fakire, sonra üçüncü fakire yapar. Böyle yapması devir sayısını azaltır, başka bir özelliği yoktur.
Sual: Ailece 10 senedir zekâtı para olarak veriyoruz. Bu zekâtı devir yoluyla nasıl veririz?
CEVAP
Tahmini olarak 10 senedir ne kadar zekât vermişse, yani ne kadar altın vermişse diyelim ortalama her sene yarım altın verdi. On senede 5 altın eder. Bu daha az veya daha fazla da olabilir. 5 altın alınır, bir fakire verilir. Fakir de gönlü ile bunu hediye ederse geçmiş senelerin devri yapılmış olur. Eğer beş altın bulunamazsa bir altın bulunur beş kere aynı fakire verilir. Fakir her alışında bunu verene hediye eder. Ama bir kalemde olursa yani beş altın bulunursa mesele kalmaz. Çok zenginse daha çok altın gerekir.
Zekâta hile karıştırmak
Sual: Zekâtı dine uygun verebilmek için, bir fakirle devir yapılırken fakire, (Bu parayı bana geri vereceksin, unutma) diye tembih etmek caiz mi?
CEVAP
Öyle anlaşmalı devir olmaz. Devir yaparken, altını verdiğimiz fakir, paranın kendisinin olduğunu kesin olarak bilmeli. Zekâtı dinin emrine uydurmak için bunun yapıldığını, altını kendi rızasıyla, bir lütuf olarak geri hediye ettiğini iyi bilmelidir. Geri bana hediye edeceksin denirse, yani verileni geri vermeye mecbur bırakılırsa, devir sahih olmaz.
Zekât borcu için devir yaptığını söyleyen bir okuyucuya, doğru yapıp yapmadığını anlamak için, (Fakire sıkı tembih etseydin, parayı geri bana vereceksin deseydin) dedik. (Evet, sıkı tembih ettim) dedi. Böyle devir yapmamalıdır!
Zekât borcu
Sual: Yıllarca verilmemiş zekât borcu nasıl hesaplanır?
CEVAP
Her yıl için kırkta birini verecek şekilde hesap edilir.
Fakir zekâtı geri verse
Sual: Zekâtımı altın olarak verdiğim fakir, bana o altınları hediye etti. Zekât borcundan kurtuldum mu? Bu altınların değeri kadar kâğıt parayı, bir fakire vermezsem günah olur mu?
CEVAP
Hayır, günah olmaz. İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki:
Bir kimse, zekâtını fakire verse, fakir de zekâtı aldıktan sonra, getirip zengine hediye etse, zekât verilmiş olur. (Redd-ül-muhtar)
Dine uygun zekât devri yapıldıktan sonra, fakir kendi gönlüyle hiçbir etki altından kalmadan parayı zengine verirse, İbni Âbidin’de bildirildiği gibi zekât verilmiş olursa da, tenzihen mekruh olmaması için o altınların değerini mal veya kâğıt para olarak, bir veya birkaç fakire vermek gerektiği bildirilmiştir.
